Ο Ναπολέων και η σκηνή στη
Μονή Εσφιγμένου
Ο γέρων Μεθόδιος μας
ξεναγεί, μέσα από τις μυστικές κρύπτες, στο σκευοφυλάκιο
Του Σταύρου Τζίμα - kathimerini.gr
Ο γέρων Μεθόδιος ανεβαίνει
ένα ένα τα λαξευμένα στο εσωτερικό του τοίχου της εκκλησίας της Μονής
Εσφιγμένου σκαλοπατάκια, κρατώντας ένα αναμμένο κερί. Τον ακολουθούμε με τον
φωτορεπόρτερ Νίκο Γιακουμίδη. Η αναρρίχηση στην κατακόρυφη πετρόκτιστη και
θεοσκότεινη σκάλα, που οδηγεί στη μυστική κρύπτη των θησαυρών της μονής,
γίνεται με μεγάλη δυσκολία. Ισα που χωράει ένας άνθρωπος, μια ισχνή φιγούρα,
όπως αυτές -οι περισσότερες τουλάχιστον- των αγιορειτών μοναχών.
Ενα σχεδόν αόρατο για τους
αμύητους πορτάκι, 25 ανηφορικά σκαλοπατάκια και στο τέλος το μυστικό
σκευοφυλάκιο της μονής. Ενα κρησφύγετο ασφαλές, διαμορφωμένο με τέτοιο τρόπο
έτσι ώστε, όπως λέει ο ηγούμενος χωρίς να αποκαλύπτει λεπτομέρειες, να μπορεί
να «φυγαδευθούν» εντός δέκα λεπτών όλα τα κειμήλια: τριακόσια μοναδικά
βυζαντινά χειρόγραφα και πέντε τόμοι δερματόδετων θρησκευτικών βιβλίων, σε
πάπυρους και χαρτί.
Τέτοιες ή και πιο
δαιδαλώδεις μυστικές κρύπτες διαθέτουν όλα τα μοναστήρια του Αγίου Ορους και σ’
αυτά διαφύλαξαν από τους πάσης φύσεως επιδρομείς και άρπαγες (πειρατές,
κατακτητές, ιερόσυλους κ.λπ.), στην υπερχιλιετή ιστορία της αθωνικής πολιτείας,
τους αμύθητους θησαυρούς τους.
«Ολα καταγεγραμμένα και
άριστα συντηρημένα», τονίζει ο Μεθόδιος και η επιμονή δεν είναι άσχετη από τις
κατηγορίες που κατά καιρούς έχουν εκτοξευτεί από την «άλλη πλευρά», ότι δηλαδή
κινδυνεύουν να καταστραφούν ή και έχουν αφαιρεθεί από τη μονή κειμήλια. Μεταξύ
αυτών, και ένα διάσημο «κοσμικό».
Γιατί, για όσους δεν γνωρίζουν, στο Αγιον
Ορος δεν φυλάσσονται μόνο εκκλησιαστικά σκεύη, χρυσοποίκιλτα άμφια, εικόνες,
θρησκευτικού περιεχομένου βιβλία, περγαμηνές κ.ά., αλλά και κειμήλια που
συνδέθηκαν με την ελληνική και την ευρωπαϊκή ιστορία.
Ο γέρων Μεθόδιος μας
οδηγεί σ’ ένα σημείο της κρύπτης όπου σε γυάλινη προθήκη -για λόγους
προστασίας- εκτίθενται τμήματα της σκηνής που χρησιμοποιούσε στις εκστρατείες
του ο Μέγας Ναπολέων. Οι σύγχρονες γαλλικές κυβερνήσεις -και όχι μόνο- ζήτησαν
να αγοράσουν το ανυπολόγιστης αξίας για την ιστορία της χώρας τους κειμήλιο,
πληρώνοντας όσο όσο, πλην όμως το αίτημά τους απορρίφθηκε από τις αγιορείτικες
Αρχές.
«Οι Γάλλοι το ήθελαν πάντα, μας το ζητούσαν από παλιά όπως και σήμερα»,
λέει ο μοναχός Βαρνάβας. Σύμφωνα με πληροφορίες, επίκειται επίσκεψη Γάλλων
ειδικών για «επί τόπου» εξέταση της σκηνής, με πιθανή διερευνητική συζήτηση (με
τις αρχές βεβαίως) παραχώρησης ή δανεισμού της στη Γαλλία.
Πρόκειται για δύο τεμάχια
(τα μόνα που λείπουν από τους Γάλλους για να συμπληρώσουν ολόκληρη τη σκηνή του
μεγάλου στρατηλάτη), το ένα διαστάσεων 3Χ3μ. και το άλλο 1μ.Χ37εκ., με
χρυσοκέντητες παραστάσεις τις οποίες ο ξεναγός μας χαρακτηρίζει
«ειδωλολατρικές».
Από τις μαρτυρίες που έχουν συγκεντρώσει ερευνητές μοναχοί,
τα τμήματα της σκηνής δώρισε στη Μονή Εσφιγμένου το 1819 ο απαγχονισθείς από
τους Οθωμανούς δύο χρόνια αργότερα Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄.
Λάφυρο πειρατών
Το πώς έφτασαν στα χέρια
του δεν είναι γνωστό. Εκείνο που ξέρουν στο Αγιον Ορος είναι ότι τη σκηνή του
Ναπολέοντα άρπαξαν ως λάφυρο Ελληνες πειρατές από πλοίο που τη μετέφερε μαζί με
άλλα εφόδια στην Αλεξάνδρεια, όταν ο Bοναπάρτης είχε εκστρατεύσει στην Αίγυπτο.
Τρία από τα μέρη της τα
πούλησαν, ενώ το τέταρτο (μεγάλο και μικρό κομμάτι) έφτασε στο Φανάρι για να
καταλήξει στο Αγιον Ορος. Πρόκειται, σύμφωνα με τους ειδικούς, για αριστούργημα
υφαντουργίας και χρυσοποικιλτικής του 18ου αιώνα.
Η σκηνή ανήκε στον βασιλιά
Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ και μετά την καρατόμησή του περιήλθε στον Βοναπάρτη. Ο ηγούμενος
Μεθόδιος δήλωσε πρόσφατα πρόθυμος να ανταλλάξει τη σκηνή του Ναπολέοντα με
ελληνικό χρέος προς το ΔΝΤ (!) ή και να την παραχωρήσει στο ελληνικό Δημόσιο
για κάθε χρήση.
Ωστόσο, ο Καταστατικός
Χάρτης του Αγίου Ορους απαγορεύει πωλήσεις ή ανταλλαγές κειμηλίων. Και τα
πράγματα περιπλέκονται περαιτέρω αν ληφθεί υπόψη ότι για την Ιερά Κοινότητα, το
Οικουμενικό Πατριαρχείο αλλά και την Πολιτεία, η συνοδεία των ζηλωτών της Μονής
Εσφιγμένου θεωρείται παράνομη και επομένως δεν νομιμοποιείται να διαχειριστεί
την τύχη των κειμηλίων. Ούτε καν να τα κατέχει...
Πίσω από τις κλειστές
πόρτες της Μονής
Οι ίδιοι αισθάνονται
«ελεύθεροι πολιορκημένοι» και δηλώνουν αποφασισμένοι να πεθάνουν, εάν η
πολιτεία και οι «παπικοί» επιχειρήσουν τη βίαιη απομάκρυνσή τους από το
μοναστήρι.
Το πανό κρεμασμένο στην
είσοδο της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου, εξάλλου, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για τις
προθέσεις των 115 ζηλωτών μοναχών που εγκαταβιούν εκεί.
«Oρθοδοξία ή Θάνατος»
γράφει σε περίοπτη θέση της πύλης η «Απόφασις της Γεροντικής Συνάξεως»,
προειδοποιώντας ότι «απαγορεύεται η είσοδος εις τους μακρυμάλληδες (κοινώς
χίπηδες) και εις πάντας τους απρεπώς ενδεδυμένους». Για όλους τους άλλους, η
πόρτα του μοναστηριού είναι μέχρι τη δύση του ηλίου ανοιχτή και η φιλοξενία από
τους μοναχούς παρέχεται με τον πατροπαράδοτο τρόπο της αγιορείτικης κοινωνίας.
Σε όσους, δηλαδή, μπορούν
να την προσεγγίσουν, γιατί τα τελευταία 41 χρόνια η Μονή Εσφιγμένου, ένα
ιστορικό μοναστήρι του Αθω, βρίσκεται σε διαρκή πνευματικό και θρησκευτικό
πόλεμο με την υπόλοιπη Αθωνική Πολιτεία και το Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο
Κωνσταντινουπόλεως και τελεί υπό καθεστώς «καραντίνας». Ο λόγος;